Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları

Dizin en sık karşılaşılan yaralanmalarından biri ön çapraz bağ kopmalarıdır. Diz eklemi üç kemikten oluşur. Bunlar uyluk (femur), kaval (tibia) ve diz kapağı (patella) kemikleridir. Bu kemikleri bir arada tutan yapılar ise bağlardır ve bu bağlar dengeyi sağlar. Dizin iç ve dış yanlarında, dizin yana doğru açılmasını engelleyen, bacağa paralel uzanan yan bağlar bulunur. Çapraz bağlar ise dizin öne ve arkaya hareketini kontrol eden, dizin iç kısmında bulunan eklem içi bağlardır.

Ön çapraz bağ yırtıkları, belli meslek gruplarında ve aktif sporla ilgilenen kişilerde daha sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır. Çapraz bağın yapışık olduğu alanda anatomik darlık olması, spor yapılan zeminin bozuk olması ve ekipmanın sağlıksız olması gibi nedenler yaralanmalara zemin hazırlar.

Ön çapraz bağ yaralanmalarının yarısından fazlasına kıkırdak, yan bağ ve menisküs yaralanmaları da eşlik eder.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmasının Nedenleri

• Dizin hızlı dönmesi
• Koşarken düşme
• Koşarken aniden durma
• Yüksekten atlarken doğru pozisyon alınmaması
• Futbol, basketbol gibi sporlarda direkt çarpışma

Bunlar olası nedenlerdir ancak ön çapraz bağ kopması en çok temas olmadan gerçekleşir. Direkt çarpışma, yüksekten düşme ya da herhangi bir travmadan ziyade dizin aniden dönmesi sonucu kopma meydana gelir. Bir futbol müsabakasından örnek verelim: Serbest vuruş kullanan bir futbolcunun tam topa vururken büyük bir acıyla kendini yere attığını görürsünüz. Bu futbolcunun topa vuran ayağı değil, yerde sabit duran ayağındaki ön çapraz bağ kopmuştur. Çünkü ayak yerde sabitken -belki kramponun çivilerinin çime takılmasından dolayı- diz aniden döner. Hiçbir çarpışma, düşme ya da herhangi bir temas yoktur.

Ön Çapraz Bağın Koptuğu Nasıl Anlaşılır?

• Ön çapraz bağların kopması durumunda dizin yerinden çıkar gibi olduğu hissedilir ve hemen şişlik meydana gelir. Şişliğin yanı sıra şiddetli ağrı oluşarak kişi topallamaya başlar ve kendini yere atar. Ayağının üstüne basamaz, güvensizlik olur; ki basmamalıdır.
• 24 saat içinde dizdeki şişlikte artış görülür.
• Eklem hattı boyunca hassasiyet meydana gelir.
• Dizde ödem, morluk ya da kızarıklık görülür.
• Kopma anında dizden “pat” sesi gelebilir. (Bu ses ön çapraz bağın sesidir ve çok net duyulur.)

Ön Çapraz Bağ Kopmasının Tanısı Nasıl Konulur?

Ön çapraz bağ yırtığı tanısında öncelikle  ortopedi hekimi hastanın yaşadığı travmayı sorgular. Yırtığın yeni meydana gelmesi durumunda dizde şişlik, ağrı ve gerginlik gözlenir. Fiziki muayenede normal diz ile bağ yırtığının olduğu düşünülen diz karşılaştırılır. Dizin dengesi özel testler ile muayene edilir. Ön tanı için röntgene başvurulabilir ancak ön çapraz bağ yaralanmalarını görüntülemede en etkili yöntem MR’dır. Menisküs yırtıkları, kıkırdak lezyonu ve diğer bağ yırtığı gibi ek yaralanmaların da saptanması MR yöntemiyle sağlanır.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Tedavisi

Ön çapraz bağ kopmalarının tek tedavisi cerrahidir. Menisküs yaralanmalarında, kireçlenmelerde ve diğer birçok ortopedik hastalıkta faydalı olan enjeksiyon yöntemleri ön çapraz bağı tedavi etmez. Tedavi ameliyatla mümkündür. Enjeksiyon gibi ameliyatsız yöntemler ameliyat sonrası iyileşme sürecine fayda sağlar. Ancak ameliyat yerine geçmez. Özellikle bazı meslek gruplarında ve aktif sporla ilgilenen erişkinlerde cerrahi tedavi yönteminin mutlaka ve hızla uygulanması gerekir. Başarılı bir cerrahi tedavinin yanı sıra iyi bir rehabilitasyon programı ile de desteklenmelidir. Eğer kopan bir ön çapraz bağ tedavi edilmezse çok kısa sürede kıkırdak ve menisküs hasarları meydana gelebilir. Uzun dönemde ise dizdeki boşalmaların sıklığına göre kıkırdak hasarlarında artış gözlenir. Bağların erken dönemde tedavi edilmesi menisküsleri ve eklem kıkırdaklarının korunmasını sağlar.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı (Diz Artroskopisi)

Ön çapraz bağ kopması artroskopi yöntemiyle tedavi edilir. Artroskopi kapalı ameliyat yöntemidir. Açık ameliyattaki gibi büyük kesiler açmak yerine 0,5 cm’lik deliklerden kamera ve aletlerle girilerek görüntüleme ve tedavi sağlanır. Bu sayede hem ameliyat sırasında hem de iyileşme sürecinde konfor sağlar. Artroskopi hakkında daha fazla bilgi almak için diz artroskopisi yazımızı okuyabilirsiniz.

Tam yırtılma gerçekleşen ön çapraz bağlarda bir araya getirilip dikilme işlemi gerçekleştirilmez. Bunun yerine kişinin kendi vücudundan alınan tendon transferi ile ön çapraz bağ yeniden yapılandırılır. Hangi tendonun kullanılacağına hekim karar verir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Rehabilitasyon

Rehabilitasyon kişinin günlük aktivitelerine geri dönüşü için önemli bir rol oynar. Fizik tedavi, eklem hareket açıklığını ve kas gücünü artırmak için çok önemlidir. Ameliyat sonrasındaki ilk dönemde kişi ayağa kaldırılarak yürütülür. Mümkün olan en kısa sürede de fizyoterapiye başlanır.

Hastanın günlük yaşam aktivitelerine tam olarak dönmesi yaklaşık 6 hafta, kontakt spora dönmesi ise ortalama 8-12 ay süre alır.