Diz Protezi

İlerleyen yaş ve aşırı kilo ile birlikte diz eklemindeki kıkırdak yapılar yıpranmaya ve giderek aşınmaya başlar. Buna genetik etkenler ve çevresel faktörler de eklenince süreç daha hızlı bir hal alır. İşte kıkırdak yapıların bu aşınmasına diz kireçlenmesi denir. İleri evrelere gelmeden müdahale edildiğinde ameliyatsız tedavi yöntemleri yeterli olabilir ancak bu da aşınan yapıları eski haline getirmez. Diz kireçlenmesi geri döndürülemez. Sadece ilerlemesi durdurulabilir ya da yavaşlatılabilir. Uygulanan ameliyatsız tedavi yöntemleri ve koruma hamleleriyle ağrı, hareket kısıtlılığı ve yürüme güçlüğü gibi şikayetler ortadan kaldırılabilir. Eğer kireçlenme ileri seviyelere gelirse ve şikayetler yaşam kalitesini önemli ölçüde azaltırsa diz protezi ameliyatına gerek duyulabilir.

Total diz protezi aşınmış olan eklem yüzeylerinin, metal ve polietilenden imal edilen, ağrısız eklem hareketi için tasarlanmış özel parçalar ile kaplanarak yapay eklem oluşturulmasıdır. Protezler özel maddelerden yapılır. Vücuda yüzde yüz uyumlu olduğu için normal hayattan herhangi bir taviz verdirmez. Kişi, diz eklemini tıpkı eski sağlıklı günlerinde olduğu gibi kullanmaya devam edebilir.

Dize etki yapan kuvvetlerin büyüklüğü ve dağılımı protezlerin dizaynı ve geliştirilmesi için büyük önem taşır. Yürüyüş esnasında ekleme binen kuvvetler vücut ağırlığının üç katına, yokuş ya da merdiven çıkarken altı katına çıkar. Bu nedenle protez oluşturulurken kişinin aktif yaşamı da değerlendirilir.

Diz Hastalıkları

Diz ekleminde sıklıkla görülen problemlerin başında kireçlenme gelir. Bu rahatsızlık erken dönemde tedavi edilmediğinde ilerleyerek hareket kısıtlığına ve ağrılara sebep olur. Diz protezi, hastanın ağrısız ve hareketli bir ekleme sahip olmasının yanı sıra günlük yaşam kalitesinin üst seviyeye çıkması için uygulanır. Diz ekleminde görülen diğer problemler menisküs dejenerasyonları ve yırtılmaları, çapraz bağlarda meydana gelen yırtıklar ya da kopmalar, travmaya bağlı kıkırdak lezyonlarıdır. Kişinin aşırı kilolu olması nedeniyle de dizlere binen yükün artması ve aşınmaya bağlı problemler dizin yapısında dejenerasyonlar meydana getirebilir.

Diz eklemi genetik faktörlerden kaynaklı bozulmalar yaşayabileceği gibi metabolik hastalıklar, romatizmal hastalıklar, kan dolaşımının bozulması, travma gibi durumlarla da deformasyona uğrayabilir.

Diz Protezi Kimlere Uygulanır?

Diz protezi kireçlenme hastalarına uygulanır. Kıkırdak yapıları tamamen biten hastalara, eğer şikayetleri de bunu destekliyorsa diz protezi ameliyatı yapılır. Dizlerinde ağrı ve şekil bozukluğu olan, egzersiz, fizik tedavi ve ilaçlarla geçmeyen, günlük yaşam aktivitelerini yerine getiremeyecek durumdaki ileri dereceli kireçlenme hastaları ameliyatı hak eder. Ameliyatın bir yaş sınırlaması yoktur. Gerektiği takdirde 18 yaşındaki bir gence de 80 yaşındaki bir yetişkine de protez ameliyatı yapılabilir. Bunun bir yasası yoktur. Ancak diz protezinin bir ömrü olduğu için biz ortopedi hekimlerinin tercih ettiği yaş 50 ve üstüdür. Gelişen teknolojiyle birlikte protez ömrü arttı ve kullanım süreleri 25 yıla kadar çıkmıştır. Kullanım şartına göre bu süre daha da uzayabilir. Ömrünü tamamlanan bir protez tekrar ameliyat edilerek yenilenebilir. Ancak hastaları aynı bölgeden ikinci bir ameliyata olabildiğince mecbur bırakmamak için daha ileri yaşlarda bu ameliyatın yapılması, mümkünse genç hastaların ameliyatsız yöntemlerle tedavi edilmesi için çaba sarf edilir.

Diz Protezi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Diz protezi ameliyatında rejyonel anestezi ya da genel anestezi kullanılır. Rejyonel anestezide hasta uyanıktır ancak belden aşağısını ameliyat boyunca hissetmez. Dolayısıyla hiçbir acı ya da ağrı duymaz. Genel anestezide ise hastanın bilinci tamamen kapalıdır. Diz protezi ameliyatı eğer tek taraflı yapılacaksa ortalama 1 saat, iki dize uygulanacaksa yaklaşık 2 saat sürer. Uygun anestezi yöntemi seçildikten sonra dizin önünden açılan bir kesi ile diz eklemine ulaşılır. Diz eklemini oluşturan üç kemiğin birbirine temas eden yüzeylerindeki aşınmış, deforme olmuş kıkırdak doku çıkarılarak yerine uygun boyutlarda seçilen protez parçaları takılır. Kemik çimentosu olarak adlandırılan dolgu malzemesi ile bu protezler başarılı bir şekilde diz eklemine tutturulur.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası

Diz protezi ameliyatından sonra aynı gün ekleme tam yük verilerek hasta yürütülebilir. İlk gün kan boşaltımı için takılan dren ertesi gün çıkarılır. Hasta 3-4 gün sonra taburcu edilir. İlk kontrole bir hafta sonra gelinir.

İyileşme sürecinin hızlı bir şekilde tamamlanması, rahat geçmesi ve aynı zamanda herhangi bir komplikasyona maruz kalınmaması için önem gösterilmesi gereken konular şunlardır:

İlaç Kullanımı ve Fizyoterapi

Olası enfeksiyon risklerine karşı hekim tarafından verilen ilaçlar düzenli bir şekilde kullanılmalıdır. İlk kontrolde yara pansumanı yapılır, gerekli görülürse dikişler alınır. Fizik tedavi süreci ikinci haftanın sonunda başlar. İyi bir iyileşme süreci için fizik tedavi önemlidir. Hastalar 6 haftanın sonunda daha aktif hayata dönerler. Tamamen iyileşmek için 2-3 ay gerekir.

Ağır Egzersizlerden Kaçının

Ameliyat doku ve kaslarda oluşturduğu hassasiyetin yanı sıra vücudun kazandığı yeni protezin uyum sürecini de beraberinde getirir. Bu süreçte yapılacak ağır egzersizler protezin uyumunu olumsuz yönde etkileyebilir. Bunun dışında kaslar ve damarlar iyileşme döneminde olduğu için ağır egzersizlerle zarar görebilirler.

Ameliyatın ne kadar iyi yapılmış olursa olsun uzman bir fizyoterapist eşliğinde fizik tedavi uygulamalarına başlanmaması ya da özen gösterilmemesi durumunda kalıcı ve etkili bir sonuç elde edilemez. Hasta, günlük yaşam aktivitelerine en kısa sürede dönmesi için egzersizlerini düzenli bir şekilde yapmalıdır.